نگاه متفاوت عرفا به بهشت و دوزخ با تکیه بر آثار قرن هفتم

از دیر باز تاکنون تعاریف بسیار و متفاوتی در شاخه و حوزه های گوناگون از ادبیات شده است. در حوزه ی عرفان، حجم عظیمی از آثار ادبی، به نثر و به نظم، هم به زبان فارسی و هم به زبان عربی، در دست است که حتّی برشمردن نام آنها مشکل است. محتوای این آثار متنوّع است و از حکمت و فلسفه و تفسیر و تأویل قرآن و حدیث گرفته تا بیان نظری عقاید و اصطلاحات صوفیانه و بیان عشق و معرفت و بهشت و دوزخ را در بر می گیرد؛ بهشت و دوزخ این دو مکان نعمت و نقمت، سرای ابدی و مکان نهایی هر انسانی اند که در این جهان با اعمال و رفتار خود آن را مشخص می کنند، در توصیف این دو مکان تعاریف زیادی ارائه شده است. اما قبل از وارد شدن به آنها، عقبه ها و گردنه های زیادی وجود دارد که عبور از آنها ناگزیر است که اولین مکان پس از مرگ عالم برزخ(قبر) و سپس عالم حشر و صراط و در نهایت بهشت و دوزخ است که در مورد هر کدام در منابع و کتب دینی ما و همچنین در تمامی ادیان آسمانی بحث به میان آمده است؛ اما در این مورد عرفا سهم عمده ای به خود اختصاص داده اند. در این تحقیق ابتدا به مبحث ادبیات، خصوصا ادبیات عرفانی و مولفه های مطرح شده در آن و سپس به نقد و نظر عرفای بنام قرن هفتم پیرامون بهشت و دوزخ پرداخته شده است.این رساله در پنج فصل تدوین شده که در فصل اول در مورد کلیات تحقیق است. و شامل مواردی همچون (مقدمه، تعریف مساله وبیان سوال اصلی تحقیق است،سابقه و ضرورت انجام تحقیق، فرضیه ها، اهداف، چه گاربردهایی از این تحقیق متصور است، نوآوری طرح در چیست،روش انجام تحقیق، جامعه آماری وتعداد نمونه، ادبیات، ادبیات عرفانی،) می باشد. و در فصل دوم به مولفه های مشترک بین عرفای و شعرا(مرگ، عشق، عشق حقیقی و مجازی) و در فصل سوم بهشت و دوزخ(برزخ، قیامت، قیامت صغرا، قیامت کبری، محشر، اوصاف محشر، پل صراط، بهشت، ناهای بهشت، طبقات بهشت، نعمت های بهشتی، رویت پروردگار، درب های بهشت، دوزخ، طبقات دوزخ، آفرینش بهشت و دوزخ، بهشت و دوزخ ازدیدگاه قران و سنت) فصل چهارم دیدگاه عارفان نسبت به بهشت ودوزخ بطور کلّی یعنی قبل و بعد ازقرن هفتم کسانی همانند(حسن بصری، ابراهیم بن ادهم، رابعه عدویه، ذالنون مصری، بایزید بسطامی، ابو سلیمان دارایی، ابو تراب نخشبی، یحیی معاذ رازی، ابو علی دقاق، ابوالحسن خرقانی، شیخ علی رودباری، ابو سعید ابوالخیر، عین القضات همدانی، سنایی، گمال خجندی) و در فصل پنجم دیدگاه عرفای شاخص قرن هفتم(علاء الدوله سمنانی، عطار، بهاء ولد، ابن عربی، مولانا، سعدی، عراقی، سلطان ولد) نسبت به بهشت ودوزخ پرداخته شده است.